Hướng dẫn chi tiết cấu tạo và cách lắp đặt đầu cáp ngầm 22kV trong nhà, ngoài trời, đầu T-Plug, Elbow và hộp nối trung gian theo tiêu chuẩn Raychem, 3M. Bài viết dành cho kỹ sư và đội thi công muốn lắp đặt đúng kỹ thuật và an toàn.
🏠 I. Đầu cáp ngầm trong nhà (Indoor Termination)
💡 Cấu tạo
- Ống cách điện chính (Insulation tube): silicone hoặc polyolefin co nhiệt.
- Ống điều chỉnh điện trường (Stress control tube): phân bố điện trường đều quanh đầu XLPE.
- Ống bán dẫn (Semi-conductive layer): chống phóng điện cục bộ.
- Đầu cos ép thủy lực bằng đồng hoặc nhôm.
- Ống bảo vệ ngoài bằng cao su silicone chống ẩm.
⚙️ Hướng dẫn lắp đặt (chuẩn Raychem / 3M)
Bước 1 – Chuẩn bị:
Cắt đầu cáp thẳng, làm sạch vỏ. Đo và bóc lớp cách điện theo kích thước quy định trong hướng dẫn của hãng. Lau sạch XLPE bằng dung môi isopropanol.
Bước 2 – Lắp ống co nhiệt hoặc co nguội:
Lồng sẵn ống co nhiệt vào cáp trước khi ép cos. Ép cos đúng kích thước, dùng đèn khò gas 400–450°C để co từng lớp đều tay.
Nếu dùng loại co nguội thì kéo vòng đỡ ra để ống tự co ôm chặt đầu cáp.
Bước 3 – Kiểm tra:
Đo điện trở cách điện ≥ 1000 MΩ bằng megger. Quan sát toàn bộ bề mặt – không được có bọt khí, cháy hoặc rộp.
📍 Ứng dụng
Dùng trong tủ trung thế RMU, phòng điện công nghiệp, trạm kiosk – khu vực khô, sạch, ít bụi.
💬 Khuyến cáo: không để gió thổi khi co nhiệt, vì nhiệt không đều dễ tạo rỗng khí gây phóng điện.
🌦️ II. Đầu cáp ngầm ngoài trời (Outdoor Termination)
💡 Cấu tạo
- Ống cách điện co nhiệt hoặc co nguội chống tia UV.
- Ống stress control dạng bậc (graduated stress cone).
- Vòng chắn sét (rain shed) chống dòng nước trượt mặt ngoài.
- Keo chống ẩm và lớp niêm kín đầu cos.
- Đầu cos nối cực bằng đồng hoặc nhôm.
⚙️ Hướng dẫn lắp đặt (chuẩn Nexans / 3M)
Bước 1 – Chuẩn bị:
Cắt cáp, bóc vỏ theo kích thước quy định. Làm sạch lõi và lớp XLPE.
Bước 2 – Ép cos và lắp ống stress cone:
Ép cos đúng mã đầu ép. Lắp ống stress control đúng vị trí, co đều tay từ dưới lên.
Lắp các vòng chắn sét đều, đảm bảo bề mặt sạch và khô trước khi co nhiệt.
Bước 3 – Hoàn thiện:
Bọc keo chống ẩm, đo điện trở cách điện, bôi lớp silicone chống UV.
📍 Ứng dụng
Dùng ở đầu cực ngoài trời – cột, trạm ngoài trời, khu vực có mưa, nắng, hơi muối.
💬 Đầu outdoor phải lắp thẳng đứng, tránh nước đọng tại đầu cực.
🔩 III. Đầu cáp kiểu T-Plug (T-Type Separable Connector)
💡 Cấu tạo
- Vỏ silicone đúc nguyên khối dạng chữ T.
- Chân tiếp xúc đồng mạ thiếc.
- Lớp màn chắn nối đất bằng dây đồng.
- Nắp cao su bịt đầu chữ T (dead-end cap).
⚙️ Hướng dẫn lắp đặt (chuẩn 3M / Raychem)
Bước 1 – Chuẩn bị:
Bóc lớp vỏ ngoài, bán dẫn, cách điện đúng kích thước. Ép cos đồng phù hợp.
Bước 2 – Lắp đầu T-Plug:
Bôi mỡ silicone, đẩy khít đầu connector vào đầu sứ bushing type C của tủ RMU hoặc MBA.
Siết chặt bulông tiếp địa và đóng nắp bịt kín nước.
Bước 3 – Kiểm tra:
Kiểm tra độ siết chặt và đảm bảo không xoay đầu T. Dùng đầu thử điện áp nếu có.
📍 Ứng dụng
Dùng trong tủ RMU, trạm kiosk, compact station. Linh hoạt, tháo-lắp nhanh, không cần cắt điện toàn tuyến.
💡 Nâng cao: Có thể nối tiếp hai đầu T-Plug với nhau không?
Có, nhưng không được cắm trực tiếp hai đầu T-Plug lại với nhau.
Muốn nối tiếp, phải dùng bộ ghép nối trung gian (Coupling T-Connector hoặc Interface Bushing) của cùng hãng sản xuất – ví dụ Raychem, 3M, Nexans…
Bộ nối này có lõi dẫn đồng bên trong giúp truyền điện liên tục giữa hai đầu T-Plug, tạo thành mạch vòng (loop) hoặc nhánh rẽ 22kV kín nước, chống ẩm tuyệt đối.
⚠️ Lưu ý kỹ thuật:
- Chỉ ghép các đầu cùng tiêu chuẩn Type C (IEC 60840) và cùng hãng, không trộn lẫn.
- Không dùng phương án “cắm trực tiếp” vì không có tiếp điểm điện và không đảm bảo cách điện.
- Sau khi lắp, cần thử điện áp chịu đựng (AC 38kV/5 phút) để kiểm tra an toàn.
💬 T-Plug hoạt động như “ổ cắm trung thế”: có thể đấu nối, tháo lắp, hoặc ghép nối mở rộng mạch điện dễ dàng – miễn là đúng phụ kiện và đúng tiêu chuẩn.
🔸 IV. Đầu cáp kiểu Elbow (Elbow Connector)
💡 Cấu tạo
- Vỏ silicone mềm dạng khuỷu 90°.
- Chân đồng mạ thiếc.
- Nắp thử điện áp (Voltage Test Point).
- Dây nối đất và vòng đỡ kim loại.
⚙️ Hướng dẫn lắp đặt (chuẩn Nexans / Raychem)
Bước 1 – Chuẩn bị:
Bóc lớp vỏ, bán dẫn, cách điện đúng chiều dài. Làm sạch XLPE và ép cos đồng hoặc nhôm.
Bước 2 – Gắn Elbow:
Bôi mỡ silicone quanh cos. Lắp đầu Elbow vào bushing type C, kéo khít và khóa chốt.
Nối dây tiếp địa màn chắn, siết chặt bu-lông.
Bước 3 – Kiểm tra:
Lắp chụp thử điện áp, kiểm tra độ kín và cách điện.
📍 Ứng dụng
Phù hợp tủ RMU, trạm kiosk, tủ phân phối. Dễ thi công trong không gian hẹp, cho phép gập vuông góc.
💬 Elbow là “đầu gập thông minh” – vừa gọn vừa dễ kiểm tra điện áp vận hành.
🧰 V. Hộp nối trung gian (Cable Joint / Joint Box)
💡 Cấu tạo
- Ống nối đồng ép thủy lực.
- Lớp bán dẫn khôi phục điện trường.
- Lớp cách điện XLPE co nhiệt hoặc co nguội.
- Lớp bảo vệ cơ học, bọc chống ẩm.
- Dây đồng nối đất.
⚙️ Hướng dẫn lắp đặt (chuẩn Raychem / 3M)
Bước 1 – Chuẩn bị:
Cắt hai đầu cáp, bóc vỏ, tách bán dẫn đúng kích thước theo tài liệu kỹ thuật.
Làm sạch XLPE, đảm bảo không trầy xước.
Bước 2 – Ép nối đồng:
Dùng kìm ép thủy lực đúng khuôn ép, kiểm tra lực ép.
Bước 3 – Bọc lớp cách điện:
Co ống bán dẫn và ống XLPE đều tay.
Bọc thêm lớp ngoài chống ẩm, co kín hai đầu.
Bước 4 – Nối đất:
Nối dây đồng tiếp đất hai đầu giáp nối. Đo điện trở cách điện ≥ 1000 MΩ trước khi lấp mương.
📍 Ứng dụng
Dùng nối hai đoạn cáp dài, thay thế đoạn hỏng, hoặc nối trung gian trong hố kỹ thuật.
💬 Một mối nối lắp đúng chuẩn có thể vận hành ổn định hơn 20 năm.
⚠️ Lưu ý quan trọng khi lắp đặt
Lắp đặt đầu cáp ngầm và hộp nối trung gian phải tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của nhà sản xuất, bao gồm:
- Trình tự các bước thi công (bóc vỏ, ép cos, lồng ống, co nhiệt, nối đất…) phải đúng thứ tự trong catalog của hãng (Raychem, 3M, Nexans, Cellpack…).
- Kích thước bóc các lớp cáp (lớp bán dẫn, cách điện, XLPE) phải đúng bảng đo của catalog, không ước lượng.
- Kiểm tra model phụ kiện phù hợp tiết diện lõi (95–240 mm²), vật liệu (Cu/Al) và điện áp (12–24kV).
- Không cắt ngắn hoặc bỏ qua bất kỳ lớp nào trong quy trình, vì mỗi ống cách điện, stress cone, hay keo bịt ẩm đều được tính toán cho điện trường cụ thể.
- Ghi chép hồ sơ thi công gồm ảnh hiện trường, kết quả đo cách điện và thử điện áp HV trước nghiệm thu.
💬 Sai một chi tiết nhỏ – ví dụ bóc bán dẫn sâu hơn 5mm – có thể khiến đầu cáp phóng điện sau vài tuần vận hành.
✅ Kết luận
Đầu cáp và hộp nối cáp ngầm là những điểm nhạy cảm nhất của toàn tuyến 22kV, nơi điện trường tập trung cao và dễ phát sinh sự cố.
Thi công đúng trình tự, đúng vật tư, đúng thông số trong catalog là yếu tố bắt buộc để đảm bảo hệ thống vận hành an toàn, bền bỉ.
“Một đầu cáp làm chuẩn theo catalog – bảo vệ an toàn cho cả tuyến điện.”
✍️ Bài viết được biên soạn bởi Kiến Hải
Từ kinh nghiệm lắp đặt và xử lý sự cố thực tế trên các tuyến cáp ngầm 22kV, Kiến Hải chia sẻ lại những nguyên tắc quan trọng khi thi công đầu cáp và hộp nối trung thế – nơi đòi hỏi kỹ thuật chính xác đến từng milimét.
Hiểu đúng cấu tạo, lắp đúng trình tự và tuân thủ catalog nhà sản xuất chính là chìa khóa để hệ thống điện vận hành an toàn và bền vững.
