Nhãn máy biến áp có nhiều thông số kỹ thuật quan trọng: điện áp, công suất, tổ nối dây, cấp cách điện… Bài viết này sẽ giúp bạn đọc – hiểu – áp dụng đúng cho công trình.
🏷 Nhãn máy biến áp – tấm bảng nhỏ, thông tin lớn
Mỗi máy biến áp khi xuất xưởng đều có gắn một tấm nhãn kim loại (nameplate). Tấm nhãn này thể hiện toàn bộ các thông số định mức và kỹ thuật – giống như “Căn cước kỹ thuật” của thiết bị.
✅ Nắm rõ các thông số này giúp:
- Lắp đặt đúng vị trí và công suất
- Bảo vệ đúng định mức
- So sánh, thay thế khi cần thiết
📋 10 thông số định mức phổ biến và cách hiểu đúng
Dưới đây là giải thích chi tiết về các thông số quan trọng thường thấy trên nhãn máy biến áp:
1. Công suất định mức (Rated Power)
Là khả năng tải liên tục mà máy chịu được mà không quá nhiệt hay hư hỏng. Thường tính bằng kVA. Tải vượt mức sẽ làm nóng máy, giảm tuổi thọ cách điện.
2. Điện áp sơ cấp / thứ cấp
Điện áp danh định đầu vào (cao áp) và đầu ra (hạ áp). Ví dụ: 22/0.4 kV nghĩa là nhận điện 22kV và cấp ra 400V.
- Trên cuộn cao áp thường có các nấc điều chỉnh điện áp (±2×2.5% hoặc ±5%) để điều chỉnh phù hợp với thực tế lưới điện.
- Vị trí điều chỉnh điện áp thường đặt tại đầu cọc cuộn sơ cấp, chuyển nấc bằng tay hoặc thiết bị chuyên dụng trước khi đóng điện.
3. Dòng điện định mức
Là dòng điện tương ứng với công suất và điện áp định mức. Khác nhau giữa sơ và thứ cấp. Công thức tính: I = S / (√3 × U)
4. Cấp cách điện (Insulation class)
Cho biết khả năng chịu đựng điện áp xung và xoay chiều:
- LI (Lightning Impulse): chịu được điện áp tăng đột biến (do sét, thao tác) trong micro giây
- AC (Power Frequency Withstand): chịu được điện áp 50Hz trong vài giây khi thử nghiệm. Ví dụ: LI/AC 125/50 kV
Ví dụ thực tế thường thấy trên nhãn máy biến áp:
- SEC: LI/AC 50/3 nghĩa là cuộn thứ cấp chịu được:
- Xung sét: 50 kV
- Xoay chiều: 3 kV (tần số 50Hz, trong 1 phút)
- PRI: LI/AC 125/50 nghĩa là cuộn sơ cấp chịu được:
- Xung sét: 125 kV
- Xoay chiều: 50 kV
5. Điện áp ngắn mạch (%Uk)
Là tỷ lệ % điện áp sơ cấp cần thiết để tạo ra dòng định mức ở thứ cấp khi đầu ra bị chập. Ví dụ: Uk = 5% → chỉ cần 5% điện áp sơ cấp, đầu ra đã đạt dòng định mức nếu ngắn mạch.
- Thể hiện điện kháng nội tại của máy
- Uk càng cao → dòng sự cố càng nhỏ → dễ chọn thiết bị bảo vệ
- Ảnh hưởng đến khả năng ghép song song nhiều máy
6. Tổ nối dây (Vector group)
Chỉ cách đấu cuộn sơ cấp – thứ cấp và độ lệch pha:
- Ví dụ: Dyn11 = sơ cấp tam giác (D), thứ cấp sao trung tính (yn), lệch pha 30°
- Một số tổ phổ biến:
- Dyn11: phổ biến nhất, có trung tính nối đất
- Yyn0: sao – sao, ổn định trung tính
- Yd5: sơ cấp sao – thứ cấp tam giác, lệch pha 150°
- Ảnh hưởng đến: phối hợp MBA, dòng không đối xứng, đồng bộ hệ thống
7. Tần số định mức
Tần số hoạt động chuẩn của lưới điện. Ở Việt Nam là 50Hz. Dùng sai tần số gây tổn hao và rung động.
8. Loại dầu / Kiểu làm mát
Chỉ môi chất và phương thức làm mát:
- Dầu khoáng, dầu ester…
- ONAN (tự nhiên), ONAF (có quạt)… ảnh hưởng đến cách lắp và vận hành
9. Khối lượng tổng / dầu / ruột máy
Giúp đơn vị thi công tính toán vận chuyển, nâng hạ, kiểm tra. Gồm: tổng trọng lượng, lượng dầu, phần lõi
10. Thông tin sản xuất
Gồm: nhà sản xuất, số máy, năm sản xuất – dùng để tra cứu, bảo hành, quản lý thiết bị
🧠 Một số lưu ý khi đọc nhãn máy biến áp
❗ Anh/chị cần nhớ:
- Không nhầm điện áp vào – ra, nhất là khi có nhiều mức điện áp
- Tổ nối dây ảnh hưởng đến ghép song song – nên dùng cùng tổ (ví dụ Dyn11)
- Cấp cách điện càng cao → máy càng bền nhưng giá cũng tăng
- Chọn công suất phù hợp phụ tải, tránh dư thừa gây lãng phí
✍️ Bài viết thực hiện bởi Kiến Hải
Tư vấn – cung cấp – thay thế máy biến áp theo đúng nhu cầu thực tế và tiêu chuẩn ngành điện.
📘 Bài viết tiếp theo: Hướng dẫn kiểm tra sơ bộ máy biến áp trước khi đóng điện
Trong bài viết tiếp theo, Kiến Hải sẽ hướng dẫn các bước kiểm tra quan trọng trước khi đóng điện cho máy biến áp: từ kiểm tra mức dầu, đo cách điện, điện trở cuộn dây đến các thao tác đảm bảo an toàn – giúp phòng tránh sự cố và kéo dài tuổi thọ thiết bị.
